Owoce derenia jadalnego są źródłem witaminy C, żelaza, flawonoidów oraz innych przeciwutleniaczy. Dzięki temu wzmacniają odporność, działają antynowotworowo, zapobiegają anemii i pomagają na dolegliwości żołądkowe. Owoce derenia można jeść na surowo, robić z nich konfitury, herbatę i nalewkę. Owoce derenia jadalnego są źródłem witaminy C, żelaza, flawonoidów oraz innych przeciwutleniaczy. Dzięki temu wzmacniają odporność, działają antynowotworowo, zapobiegają anemii i pomagają na dolegliwości żołądkowe. Owoce derenia można jeść na surowo, robić z nich konfitury, herbatę i nalewkę. Dereń wzmacnia odporność Ze względu na dużą zawartość witaminy C (ok. 100-120 mg w 100 g) owoce derenia wzmacniają odporność organizmu i pomagają na przeziębienie oraz infekcje. Takie działanie mają surowe owoce derenia, herbata z suszonych owoców oraz nalewka, „dereniówka”. Nalewka z derenia jest też stosowana jako lek na podagrę. Dereń ma działanie antynowotworowe Znajdujące się w owocach derenia flawonoidy mają działanie antyoksydacyjne. Oznacza to, że przeciwdziałają docierającym z otoczenia toksynom, dzięki czemu zapobiegają wystąpieniu stresu oksydacyjnego. Antynowotworowe działanie flawonoidów wzmacniają inne przeciwutleniacze obecne w owocach derenia, witamina A i C. Kasia gotuje z piaskowa babka cytrynowa Dereń na anemię W owocach derenia znajduje się także żelazo. Pierwiastek ten, jako składnik hemoglobiny, umożliwia transport tlenu do komórek całego działa. Niedobór żelaza jest przyczyną niedokrwistości (anemii). Chorobie tej można zapobiec dzięki włączeniu do swojej diety owoców derenia, surowych lub w postaci konfitury. Dereń na dolegliwości żołądkowe Garbniki znajdujące się w owocach derenia mają właściwości zapierające. Sok i herbata z owoców derenia są stosowane do leczenia biegunki i kolki żołądkowej. Dereń pomaga w chorobach układu moczowego Herbata z owoców derenia działa moczopędnie, dlatego stosuje się ją w leczeniu dolegliwości układu moczowego, np. zapalenia pęcherza. Dzięki zawartości witaminy C dodatkowo wzmacnia organizm i działa przeciwzapalnie, co jest istotne w leczeniu dolegliwości tego rodzaju. Kiedy najlepiej jest zbierać owoce derenia? Owoce derenia należy zbierać, kiedy są dojrzałe, od końca lipca do października. Owoce można zamrozić, ususzyć albo od razu zrobić z nich przetwory: konfiturę lub nalewkę. Jak zrobić konfiturę z derenia? Z owoców derenia można zrobić smaczną konfiturę. Dzięki temu łatwiej będzie przekonać do jedzenia derenia dzieci, które mogą nie mieć ochoty na kwaśne i cierpkie surowe owoce. Składniki na konfiturę: 1 kg dojrzałych owoców derenia, 2 kg cukru. Sposób wykonania: Owoce obierz, opłucz i wydryluj. Ugotuj pół litra wody z cukrem, tak żeby powstał syrop. Do syropu wsyp owoce i odstaw na 24 godziny. Następnego dnia gotuj owoce z syropem na dużym ogniu, często mieszając. Kiedy syrop się zagotuje, zmniejsz ogień i smaż tak długo, aż owoce staną się przezroczyste. Gorącą konfiturę przełóż do słoików. Jak zrobić nalewkę z derenia? Składniki na „dereniówkę”: 1 kg owoców derenia jadalnego, 5 łyżek suszonych czarnych jagód, 0,5–1 kg cukru (dodaj mniej cukru, jeśli wolisz, żeby nalewka miała wytrawny smak), 1 kg spirytusu 96 procentowego. Sposób wykonania: Opłucz i osącz owoce, zalej spirytusem i postaw w cieple. Co 2 dni wstrząsaj słojem, żeby delikatnie zamieszać jego zawartość. Po 5 tygodniach odlej spirytus od owoców i wstaw go do lodówki. Owoce zasyp cukrem. Wstrząsaj lekko owocami i poczekaj kilka dni, aż cukier całkowicie się rozpuści. Odlej syrop z owoców i połącz go ze spirytusem. Owoce możesz wyrzucić. Odstaw syrop zmieszany ze spirytusem na tydzień do sklarowania. Przefiltruj nalewkę przez gazę lub sitko i przelej do butelek. Odstaw nalewkę w zimnym miejscu na pół roku. Po tym czasie nalewka będzie gotowa do spożycia. Jak zrobić herbatę z derenia? Łyżeczkę suszonych owoców derenia wsyp do szklanki, zalej wrzątkiem, przykryj i odstaw na 15 minut. Po tym czasie możesz wypić herbatę. Przeciwwskazania do jedzenia owoców derenia Świeżych owoców i przetworów z derenia nie powinny jeść osoby, które cierpią na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Smak domowych deserów wzbogaci korzenny imbir. Zobacz, czy można uprawiać imbir w ogrodzie. Lubisz samodzielnie przygotowywać desery i słodkości? Wypróbuj nasz przepis na domową chałwę. Desery to gratka dla łasuchów! Oto przepisy na desery owocowe.
Owoce derenia jadalnego są przede wszystkim bogate w witaminę C (średnio 125mg/100g). Poza tym zawierają także cukry (glukoza, sacharoza), kwasy organiczne, antocyjany, flawonoidy i składniki mineralne (potas, wapń, fosfor, magnez, miedź, cynk, mangan i inne). Dereń jadalny (Cornus mas) to krzew lub niewielkie drzewo należące do rodziny dereniowatych (Cornaceae). Pochodzi z południowo-wschodniej Europy i Azji. Jest powszechnie uprawiany w wielu krajach. Roślina ma pokrój wniesiony i osiąga do 7 m wysokości. Tworzy eliptyczne liście ułożone naprzemianlegle. Najbardziej dekoracyjna jest w okresie wczesnowiosennym, gdy kwitnie, oraz jesiennym – w czasie owocowania. Dereń jadalny tworzy żółte, baldachowate kwiatostany, które są przysmakiem dla pszczół – to roślina miododajna. Owocami są pestkowce o czerwonym kolorze. Wymagania i uprawa Drzewo ma stosunkowo niewielkie wymagania glebowe i świetlne. Dobrze owocuje posadzone na stanowisku słonecznym i osłoniętych, ale z powodzeniem może rosnąć również w półcieniu. Toleruje większość typów gleb – nawet podłoża ciężkie. Preferuje lekko zasadowy lub obojętny odczyn gleby. To roślina mrozoodporna. Może być atakowany przez mszyce. Zastosowanie W ogrodzie dereń nie tylko służy jako roślina jadalna, ale przede wszystkim można z niego tworzyć nieformowane żywopłoty. Czasem spełnia również funkcje wiatrochronów, ale wtedy przy silnych wiatrach gorzej owocuje. Owoce zawierają węglowodany (fruktozę i sacharozę), kwasy organiczne, sole mineralne i witaminy (głównie witaminę C). Mają cierpki, ale ceniony smak. Można je spożywać na surowo, choć zwykle są wykorzystywane do konfitur, soków i innych przetworów. W przemyśle alkoholowym (i produkcji amatorskiej) z owoców derenia wytwarza się słynną nalewkę – dereniówkę. W medycynie ludowej zaleca się spożywanie owoców na zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a okłady na czoło z wywaru z derenia pomagają przy migrenie. Polecane odmiany 'Macrocarpa' 'Jolico' 'P5' 'Flava' Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Goran Horvat, WikimediaImages/Pixabay, TeunSpaans/CC BY-SA Cornus/wlcutler/CC BY Owoce derenia jadalnego są bogatym źródłem antocyjanów, związków fenolowych czy flawonoidów. Ilość tych związków zależy między innymi od warunków pogodowych i geograficznych oraz stopnia dojrzałości owoców [9]. W owocach derenia jadalnego notuje się również wysoką zawartość karotenoidów [10]. Wraz z sezonem letnim częściej wybieramy się do lasów, żeby odpocząć od zgiełku miast czy pobyć z naturą. Lasy kryją w sobie wiele niesamowitych roślin, a wśród nich przeróżne owoce leśne. Czy wiesz, że ostrężyna i ożyna to inna nazwa pospolicie nam znanych jeżyn? Jakie inne ciekawe informacje i korzystne dla zdrowia właściwości skrywają owoce leśne? Maliny Maliny to owoce lubiane przez wiele osób ze względu na ich smak i wiele możliwości wykorzystania kulinarnego. Oprócz walorów smakowych posiadają one liczne cenne właściwości odżywcze. Maliny są jednym z produktów o najwyższej zawartości błonnika pokarmowego, dostarczając go w ilości 6,5g/100g. Zawierają one między innymi magnez, potas, witaminę K, wapń i żelazo [1]. W nasionach obecne są również witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, w tym karotenoidy i tokoferole. Z drugiej strony miąższ obfituje w rozpuszczalną w wodzie witaminę C (26,2 mg/100 g) [2]. Co odpowiada za czerwony kolor malin? Są to antocyjany, należące do flawonoidów, które stanowią około 25% zdolności antyoksydacyjnej malin. Drugą główną grupą polifenoli obecnych w malinach są elagotaniny [1]. nitr / 123RF Skład fenolowy malin zmienia się przez cały okres wzrostu i dojrzewania. Gdy maliny są zielone, poziom tanin jest wysoki, a zmniejsza się w okresie okresu dojrzewania. Co więcej, poziom fitozwiązków i antocyjanów w porcji malin świeżo zebranych i mrożonych jest podobny [2]. Składniki odżywcze zawarte w malinach sprawiają, że ich spożywanie odpowiada założeniom diety zmniejszającej ryzyko rozwoju cukrzycy. Jest to możliwe dzięki niskiej ich energetyczności (52kcal/100g). Są źródłem niewielkiej ilości węglowodanów (12g/100g) oraz składników polifenolowych ( antocyjany i elagotaniny) [1]. Maliny zajmują szczególną pozycję wśród owoców jagodowych ze względu na ich wartości odżywcze. Warto podkreślić ich niską zawartość kilokalorii, tłuszczu i tłuszczów nasyconych, a wysoką zawartość błonnika. Maliny dostarczają także wiele polifenolowych związków przeciwutleniających. Związki te uczestniczą w łagodzeniu szkodliwego wpływu stresu oksydacyjnego na komórki. Co więcej, odgrywają istotną rolę w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych [2]. Jeżyny Jeżyny cechują się wysoką zawartością antocyjanów i elagotanin oraz innych związków fenolowych. Wspomniane substancje przyczyniają się do ich wysokiej zdolności antyoksydacyjnej. Skład chemiczny jeżyn różni się w zależności od warunków uprawy, stadium dojrzałości czy warunków przechowywania [3]. Krzewy jeżyn obficie rosną w lasach, zaroślach lub na wzgórzach. Tolerują one ubogie gleby, łatwo kolonizując nieużytki i rowy [4]. Jeżyny są najczęściej spożywane w stanie świeżym. Mogą być również przetwarzane do dżemów, owoców liofilizowanych czy soków. Wykorzystywane są także do produkcji suplementów diety [3]. Jeżyny są bogatym źródłem witamin, takich jak witamina A i witaminy z gupy B. Znajdziemy w nich również wapń oraz związki polifenolowe, jak antocyjany i kwas elagowy [5]. Ze względu na zawartość antyoksydantów, pomagają wzmacniać odporność, obniżając ryzyko rozwoju nowotworów [4]. Związki fenolowe zawarte w jeżynach wykazują działanie ochronne przeciwko chorobom sercowo-naczyniowym. Jest to możliwe dzięki wygaszaniu wolnych rodników [3]. Za kolor jeżyn również odpowiadają antocyjany, a szczególnie pochodne cyjanidyny [5]. Ich najlepsze walory smakowe osiągane są w fazie pełnej dojrzałości. Wówczas kolor jeżyn zmienia się z czarnego błyszczącego na czarny matowy. Podczas przetwarzania i przechowywania zawartość antocyjanów w tych owocach zmniejsza się o około 30% [6]. Borówki Borówki zawierają wiele związków bioaktywnych, w tym polifenole, kwasy fenolowe i pochodne stilbenu. Antocyjany to jedne ze składników bioaktywnych obecnych w tych owocach. Poziom antocyjanów w borówkach zależy od ich wielkości, fazy dojrzewania, warunków środowiskowych i przechowywania. Obecne są głównie w skórce owoców. Wysoka zawartość antocyjanów jest wskaźnikiem zdolności antyoksydacyjnych borówek [5]. Borówki są bogate w mikroelementy, błonnik i polifenole, ale są niskokaloryczne (57 kcal/ 100 g). Różnią się one od innych owoców jagodowych, jak maliny tym, że zawierają różne rodzaje polifenoli. Na przykład, borówki nie zawierają elagotanin w przeciwieństwie do malin, ale są szczególnie bogate w antocyjany. W borówkach zidentyfikowano co najmniej 25 strukturalnie różnych antocyjanów. Co ciekawe, w Stanach Zjednoczonych borówki amerykańskie zostały uznane za główne źródło antocyjanów w diecie [7]. Antocyjany zawarte w borówkach mogą wpływać korzystnie na wzrok poprzez zwiększenie regeneracji rodopsyny. Inne właściwości zdrowotne wynikające z obecności tych związków to działanie przeciwzapalne. Warto wspomnieć też o działaniu zmniejszającym ryzyko rozwoju chorób serca [8]. shaiith / 123RF Dereń jadalny Dereń jadalny to krzew, którego owoce mają oliwkowy kształt. Dojrzałe owoce zwykle są czerwone, a ich smak jest słodko-kwaśny. Można spożywać je na surowo lub w postaci dżemów, soków czy syropów. Owoce derenia jadalnego są bogatym źródłem antocyjanów, związków fenolowych czy flawonoidów. Ilość tych związków zależy między innymi od warunków pogodowych i geograficznych oraz stopnia dojrzałości owoców [9]. W owocach derenia jadalnego notuje się również wysoką zawartość karotenoidów [10]. Tradycyjne zastosowanie derenia jadalnego obejmuje np. leczenie biegunki, nieswoistych zapaleń jelit i gorączki. W Turcji używa się owoców tego krzewu do leczenia zaburzeń żołądkowo-jelitowych i biegunki. W Chinach czy Iranie jest on głównym składnikiem produktów roślinnych stosowanych w leczeniu cukrzycy [9]. Tarnina Tarnina to ciernisty krzew, który jest powszechnie spotykany w Polsce. Owoce, nazywane tarkami swoją fioletowo-granatową barwę zawdzięczają dużej ilości antocyjanów. Tarki zawierają także inne flawonoidy – głównie kamferol. Do innych związków obecnych w tych owocach zaliczamy błonnik pokarmowy, sterole, witaminę C i E [11]. Owoce tarniny są bogate w węglowodany. Wśród owoców leśnych zawierają najwięcej cukrów na 100 g, ale wcale nie są słodkie. Dlaczego tak jest? Otóż w składzie tarek znajduje się duża ilość garbników i kwasów organicznych. Wymienione związki odpowiadają za cierpki i kwaśny posmak owoców. Z powodu dużej ilości garbników owoce tarniny są jadalne dopiero po pierwszych przymrozkach. Ich okres dojrzewania przypada na sierpień, ale znajdziemy je na krzaku aż do zimy [11]. Głóg Głóg to najstarsza znana roślina wykorzystywana w medycynie europejskiej. Suszone owoce głogu są tradycyjnie stosowane w medycynie chińskiej jako środek wspomagający trawienie. Często robi się z nich dżem, galaretki, cukierki czy wino. Obecnie roślina ta jest także popularnym suplementem na rynku amerykańskim [12]. Dostępne są również leki z dodatkiem głogu. Głóg jest tradycyjnie stosowany w leczeniu astmy, nadciśnienia, dyslipidemii czy niestrawności. Najbardziej znaczące dowody na korzyści kliniczne tego owocu dotyczą jego użycia w przewlekłej zastoinowej niewydolności serca. Jednak, co istotne głóg nie powinien zastępować konwencjonalnych terapii niewydolności serca [12]. Jarzębina Jarzębina to drzewo powszechnie uprawiane jako roślina ozdobna. Jego owoce w krajach Europy Północnej tradycyjnie wykorzystuje się do produkcji dżemów, syropów czy wyrobów cukierniczych. W medycynie ludowej jarzębina stosowana była w leczeniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych oraz jako środek przeciwzapalny [13]. Jarzębina jest bogata w kwasy organiczne, karotenoidy, mikroelementy, kwas askorbinowy i związki fenolowe [13]. Związki zawarte w owocach jarzębiny mają znaczący udział w ich aktywności antyoksydacyjnej [14]. Żurawina Żurawina rzadko spożywana jest na surowo ze względu na kwaśny i gorzki smak. Z tego powodu do produktów żurawinowych często dodaje się cukier. Żurawina spożywana jest głównie w postaci soków, sosów czy jako suszone słodzone owoce. Sproszkowana żurawina i jej ekstrakty stosowane są w produktach spożywczych i suplementach diety [15]. Żurawina zawiera wyjątkowo dużą ilość antocyjanów, co wpływa na jej kolor. Zawartość antocyjanów wzrasta wraz z dojrzewaniem owoców, ale zależy również od ich odmiany i wielkości. Żurawina zawiera również kwasy fenolowe [15]. scukrov / 123RF Usuwanie skórki i nasion czy degradacja termiczna w produkcji soków prowadzi do znacznych strat fitozwiązków w żurawinie. Największe straty dotyczą antocyjanów i sięgają one >50% [15]. Kobiety mają o połowę większe ryzyko wystąpienia epizodu infekcji dróg moczowych (ang. Urinary Tract Infections, UTI) w ciągu całego życia niż mężczyźni. Najczęstszym podejściem terapeutycznym do tych infekcji jest stosowanie antybiotyków. Z tego względu nieantybiotykowe metody zapobiegania rozwoju infekcji dróg moczowych są przedmiotem zainteresowania klinicystów. Żurawina jest często stosowana przez kobiety w celu zapobiegania UTI. Niektóre badania sugerują, że spożywanie soku żurawinowego lub suplementów żurawinowych może zmniejszyć częstość występowania UTI u zdrowych kobiet. Jednak konieczne są dalsze badania w celu potwierdzenia tych wyników [16]. Zaproponowano kilka mechanizmów działania żurawiny w zapobieganiu infekcji dróg moczowych. Zwraca się szczególną uwagę na zaburzanie adhezji bakterii do receptorów komórek pęcherza moczowego. Jeśli bakterie nie mogą związać się z komórką, nie będą w stanie się rozwijać i wywoływać infekcji [15]. Podsumowanie Podczas wizyty w lesie można spotkać wiele różnych owoców leśnych, które są źródłem cennych wartości odżywczych. Należą do nich między innymi maliny, jeżyny, borówki, owoce derenia jadalnego, tarniny, jarzębiny czy głogu i żurawina. Każde z nich dostarcza różnych związków odżywczych. To, co je łączy, to zawartość antocyjanów i innych flawonoidów, polifenoli, witamin i składników mineralnych. Wiąże się to również z wieloma korzystnymi działaniami dla zdrowia. Bibliografia: Burton-Freeman, B. M., Sandhu, A. K., & Edirisinghe, I. (2016). Red raspberries and their bioactive polyphenols: Cardiometabolic and neuronal health links. In Advances in Nutrition (Vol. 7, Issue 1). A. V., & Snyder, D. M. (2010). Raspberries and human health: A review. In Journal of Agricultural and Food Chemistry (Vol. 58, Issue 7). L., Howard, L. R., & Devareddy, L. (2012). The blackberry fruit: A review on its composition and chemistry, metabolism and bioavailability, and health benefits. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 60(23). R., Gangrade, T., Punasiya, R., & Ghulaxe, C. (2014). Rubus fruticosus (blackberry) use as an herbal medicine. In Pharmacognosy Reviews (Vol. 8, Issue 16). B., Antony, P., & Vijayan, R. (2018). Antioxidant and anticancer properties of berries. In Critical Reviews in Food Science and Nutrition (Vol. 58, Issue 15). S., Sumczynski, D., Mlcek, J., Jurikova, T., & Sochor, J. (2015). Bioactive compounds and antioxidant activity in different types of berries. In International Journal of Molecular Sciences (Vol. 16, Issue 10). E., Hein, S., Heiss, C., Williams, C., & Rodriguez-Mateos, A. (2019). Blueberries and cardiovascular disease prevention. In Food and Function (Vol. 10, Issue 12). L., Sun, Z., Zeng, Y., Luo, M., & Yang, J. (2018). Molecular mechanism and health role of functional ingredients in blueberry for chronic disease in human beings. In International Journal of Molecular Sciences (Vol. 19, Issue 9). F., Shomali, T., Gholipour-Shahraki, S., Rahimi-Madiseh, M., & Rafieian-Kopaei, M. (2017). Cornus mas: A review on traditional uses and pharmacological properties. In Journal of Complementary and Integrative Medicine (Vol. 14, Issue 3). B., Kyriakopoulos, A. M., Dinda, S., Zoumpourlis, V., Thomaidis, N. S., Velegraki, A., Markopoulos, C., & Dinda, M. (2016). Cornus mas L. (cornelian cherry), an important European and Asian traditional food and medicine: Ethnomedicine, phytochemistry and pharmacology for its commercial utilization in drug industry. In Journal of Ethnopharmacology (Vol. 193). M., & Kosiba, M. ( Analiza fizykochemiczna kwiatów i owoców tarniny – krzewu , od którego pochodzi nazwa miasta Tarnowa Physico-chemical analysis of flowers and sloes of blackthorn – the shrub from which the name of the town of Tarnow S., & Scott, E. (2010). Health effects of hawthorn. In American Family Physician (Vol. 81, Issue 4).Bobinaitė, R., Grootaert, C., Van Camp, J., Šarkinas, A., Liaudanskas, M., Žvikas, V., Viškelis, P., & Rimantas Venskutonis, P. (2020). Chemical composition, antioxidant, antimicrobial and antiproliferative activities of the extracts isolated from the pomace of rowanberry (Sorbus aucuparia L.). Food Research International, 136. K., Raudone, L., Raudonis, R., Marksa, M., Ivanauskas, L., & Janulis, V. (2018). Phytochemical profiling of fruit powders of twenty Sorbus L. Cultivars. Molecules, 23(10). J. B., Camesano, T. A., Cassidy, A., Kris-Etherton, P., Howell, A., Manach, C., Ostertag, L. M., Sies, H., Skulas-Ray, A., & Vita, J. A. (2013). Cranberries and their bioactive constituents in human health. In Advances in Nutrition (Vol. 4, Issue 6). Z., Liska, D. A., Talan, D., & Chung, M. (2017). Cranberry reduces the risk of urinary tract infection recurrence in otherwise healthy women: A systematic review and meta-analysis. Journal of Nutrition, 147(12).