6 lutego 2011Baza informacjiW zdaniu wyróżniamy grupę podmiotu, czyli podmiot i wyrazy go określające oraz grupę orzeczenia, czyli orzeczenie plus wyrazy określające. Podmiot i orzeczenie tworzą w zdaniu związek główny. Pozostałe części – przydawka, dopełnienie, okolicznik – tworzą związki poboczne. Podmiot – stanowi trzon zdania, – nazywa osobę, rzecz, zjawisko, – odpowiada na pytania: kto?, co?, – funkcję podmiotu pełni część mowy, która odmienia się przez przypadki, czyli: rzeczownik – Magda śpi. przymiotnik – Chory poprosił o leki. imiesłów przymiotny – Zaproszeni weszli razem. zaimek – Oni już nie wrócą. – podmiot występuje zazwyczaj w mianowniku i ma tę samą liczbę, co orzeczenie, Dzieci wyjeżdżają, – zdarza się, że występuje w dopełniaczu (kogo? czego?): Zabrakło środków opatrunkowych lub w celowniku (komu? Czemu?): Chcę mi się jeść, – wyróżnia się podmiot pojedynczy (jednowyrazowy): Nauczycielka skończyła oraz podmiot szeregowy (co najmniej dwuwyrazowy): Ojciec i matka pojechali na wczasy, – zdarzają się zdania bezpodmiotowe, ale wtedy orzeczenie musi mieć formę trzeciej osoby liczby pojedynczej lub liczby mnogiej, bezokolicznika albo formę nieosobową: Pali się. Nie można wchodzić. Jeszcze słychać śpiew. Zburzono pomnik. Buduje się dom. Orzeczenie – jest najważniejszą częścią zdania, – odpowiada na pytania: co robi?, co się z nim dzieje?, – informuje o czynności, stanie lub cesze: sprząta, zamyśliła się, jest uprzejmy, – wyróżnia się: orzeczenie proste (czasownikowe) – jest to osobowa forma czasownika połączona bezpośrednio z podmiotem: Ojciec rysuje. orzeczenie imienne – jest wyróżnione za pomocą rzeczowników i przymiotników, połączonych z podmiotem za pomocą czasowników: być, stać się, zostać, zrobić się, są to tzw. czasowniki posiłkowe. Część orzeczenia, które one tworzą nazywa się łącznikiem w odróżnieniu od części orzekającej coś o podmiocie, czyli orzecznika. Przykłady: Piotr będzie lekarzem. Chłopcy stali się zaradni. Dzieci zostały w domu. Pogoda zrobiła się brzydka. Określenia Przydawka – określa zazwyczaj rzeczownik, – odpowiada na pytania: jaki?, który?, czyj?, ile?, – wyróżnia się przydawki przymiotne, rzeczowne, dopełniaczowe i przyimkowe: przydawka przymiotna tworzy z wyrazami określanymi związek zgody (zgoda obejmuje wszystkie cechy gramatyczne: przypadek, liczbę, rodzaj): Widziałam przepięknego motyla. Wolę tamten długopis. Wrócił do swojego miasta. przydawka rzeczowna tworzy z wyrazem określanym związek zgody (zgoda obejmuje tylko kategorię przypadku): Przed nami wznosi się szczyt Rysy. przydawka dopełniaczowa jest rzeczownikiem użytym w drugim przypadku (dopełniaczu: kogo?, czego?), tworzy z wyrazem nadrzędnym związek rządu: dom ojca, szelest liści. przydawka przyimkowa ma postać wyrażenia przyimkowego, umieszczanego po wyrazie określanym: szczotka do zębów, trucizna na myszy, materiał w paski. Dopełnienie – określa czasownik, przymiotnik lub przysłówek, – odpowiada na wszystkie, oprócz mianownika, pytania przypadków (dopełniacz kogo? czego?, celownik komu? czemu?, biernik kogo? co?, narzędnik z kim? z czym?, miejscownik o kim? o czym?), – wyróżnia się: dopełnienie bliższe – występuje ono w bierniku, dopełniaczu lub narzędniku: Widzimy piękny krajobraz. Dostarczyć węgla. Rządzić przedsiębiorstwem. dopełnienie dalsze – może mieć formę dowolnego przypadka: wchodzić do domu, myśleć o przyszłości. Okolicznik – określa czasownik, – uzupełnia czasownik o dodatkowe elementy, – pozostaje z członem nadrzędnym w związku przynależności, – wyróżniamy okoliczniki: miejsca – gdzie? Tutaj, czasu – kiedy? Dzisiaj, sposobu – w jaki sposób? Z zaangażowaniem, przyczyny – z jakiej przyczyny? Od jazdy, celu – w jakim celu? Po truskawki, warunku – pod jakim warunkiem? Przy szczęściu, przyzwolenia – mimo co? Mimo problemów. Autor: Katarzyna Cichosz ***************** W Bazie informacji znajdziesz omówienie absolutnie podstawowych kwestii dotyczących poprawnego używania języka polskiego. Baza może być przydatna na co dzień przy tworzeniu tekstów (zwłaszcza pisanych). Pozostanie ona na blogu na stałe. Dzięki temu, przy części tematów będziemy mogli odwoływać się do tych wpisów. Tagi: części zdania, dopełnienie, dopełnienie bliższe, okolicznik, orzeczenie, podmiot, przydawka, związek przynależności, związek rządu, związek zgody Jesteśmy pasjonatami polszczyzny i pracy ze słowem pisanym. Założyliśmy tę stronę, by dzielić się swoją wiedzą na temat naszego języka i rozwiązywać językowe dylematy naszych czytelników. Postawiliśmy sobie za cel także rzetelne przygotowywanie tekstów do druku i pomoc autorom podczas wszystkich kolejnych etapów procesu wydawniczego, dlatego oferujemy profesjonalną redakcję, korektę oraz skład i łamanie tekstu. Autorami tekstów na stronie są: Paweł Pomianek, gospodarz serwisu, właściciel firmy Językowe Dylematy, doświadczony redaktor tekstów oraz doradca językowy, a także zaproszeni goście. Zadaj pytanie językowe! Jeśli masz językowy dylemat, kliknij tutaj i zadaj pytanie. Ostatnie wpisy Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (91) 27 czerwca 2022 Ile przecinków może być w zdaniu 31 maja 2022 Łącznik to nie półpauza 26 kwietnia 2022 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (90) 29 marca 2022 Nazwy wysp: kiedy wyspa wielką, kiedy małą literą 28 lutego 2022 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (89) 31 stycznia 2022 Średnik to nie dwukropek 21 stycznia 2022 Jak przebiega proces wydawniczy 28 grudnia 2021 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (88) 22 grudnia 2021 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (87) 29 listopada 2021 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (86) 31 października 2021 Jak zapisywać nazwy jednostek wojskowych 14 października 2021 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (85) 28 września 2021 Przecinek przed a 9 września 2021 Czy wiesz, że… Ciekawostki językowe (84) 25 sierpnia 2021 Nasze nagrania